شتر مرغ

با سلام مجدد اکنون به ادامه مطلب قبل توجه کنید:(تمام مطلب یکجا آورده شده)
سابقه اهلی کردن حیوانات و پرورش آنها توسط انسان به منظور استفاده از فرآورده هایشان قدمت چندین هزار ساله دارد. بخش مهمی از این تولیدات به مصرف تغذیه انسان می رسد و تغذیه از بدو خلقت آدمی تاکنون مهمترین مسئله زندگی را تشکیل داده است. یکی از مهمترین جنبه های تامین موادغذایی، برآورده ساختن نیاز انسان به مواد پروتئینی است که بخش اعظم آن را پروتئین حیوانی تشکیل می دهد. با توجه به افزایش انفجارگونه جمعیت جهانی طی چند سال اخیر و محدودیت های اقلیمی و کشاورزی در نقاط مختلف دنیا، نیاز به جنبه های جدید و کارآمدتر علم دامپروری جهت برآوردن احتیاجات روزافزون پروتئینی این جمعیت عظیم بیش از پیش احساس می شود. در این راستا و به منظور افزایش راندمان صنعت دامپروری، توسعه صنعت نوین پرورش شترمرغ اقدامی مناسب و بجا به نظر می رسد.

از حدود یکصد و پنجاه سال پیش پرورش شترمرغ با هدف بهره گیری از فرآورده های آن و به دلیل ویژگی های خاص این پرنده، به ویژه در قاره آفریقا مورد توجه بوده است. خصوصیاتی چون: مقاومت زیاد در برابر شرایط اقلیمی گوناگون، ویژگی های تغذیه ای و کیفیت منحصر به فرد محصولات آن از جمله گوشت، چرم و پر سبب شد تا از اوایل دهه نود استقبال شایانی از سوی تولیدکنندگان در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه جهت پرورش و تکثیر شترمرغ در سطح انبوه و به شکل صنعتی به وجود آید. در ایران نیز از حدود سال ۱۳۷۷ در جهت نگه داری و ازدیاد این حیوان اقدام گردید که نتیجه آن صدور بیش از ۲۰۰ فقره موافقت اصولی جهت ایجاد مزارع صنعتی پرورش شترمرغ در سطح کشور تا پایان سال ۱۳۸۲ است.

شترمرغ دارای محصولاتی فراوان و پرارزش بوده و با داشتن راندمان اقتصادی بالا و سازگاری با شرایط نامساعد بیابانی به شدت مورد توجه قرار گرفته است به گونه ای که بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان از شترمرغ به عنوان دام آینده در بسیاری از مناطق نام می برند. شترمرغ ها عمری طولانی دارند که اغلب به ۵۰ تا ۶۰ سال می رسد و در صورت مدیریت صحیح تا ۴۰ سال تولید اقتصادی و کاملاً مقرون به صرفه خواهند داشت که تضمین کننده سود بسیار عالی و درازمدت برای پرورش دهندگان آنها است. یک مقایسه ساده در مورد اختلاف میان مقادیر کمی محصولات تولید شده توسط گاو و شترمرغ که در جدول ۱ ارائه گردیده است (صرف نظر از کیفیت این محصولات) می تواند تفاوتی چشمگیر و قابل تامل را آشکار سازد که توجیه کننده گوشه ای از سود سرشار حاصل از پرورش این حیوان و حتی جایگزین کردن آن با سایر دام ها است. شایان ذکر است که اطلاعات مندرج در جدول مذکور حاصل تولید حیوان و فرزندانش در مدت مورد نظر است.

یکی از خصوصیات مهم و با ارزش شترمرغ های بالغ مقاومت آنها در مقابل نوسانات دمایی و نیز افزایش شدید دمای محیط است و این حیوانات، دامنه حرارتی بین ۱۵ _ تا ۵۶+ درجه سانتی گراد را به راحتی و بدون ایجاد مشکلی تحمل می نمایند. به همین علت نگهداری آنها بسیار آسان بوده و نیاز به امکانات و تاسیسات خاصی ندارد. این حیوان به دلیل دارا بودن خصوصیات بدنی ویژه مصرف آب ناچیز دارد. به همین دلیل تامین آب آشامیدنی یک واحد پرورش شترمرغ که در منطقه کم آب و یا بیابانی واقع شده است به وسیله تانکر مقرون به صرفه است.

همچنین با توجه به توانایی های این پرنده درخصوص استفاده از علوفه خشک  نیازی به زمین کشاورزی و علوفه کاری سالیانه (مانند آنچه در مورد گاوداری های صنعتی مورد نیاز است) نیست و از زمین های بایر و لم یزرع بیابانی هم (به شرط هموار بودن) می توان جهت پرورش شترمرغ استفاده کرد. اساساً این حیوان مناطق نیمه خشک همراه با علفزارهای کوتاه و پوشش گیاهی محدود را به مناطق مرطوب و بارانی با علفزار های متراکم ترجیح می دهد.

با توجه به موارد فوق و در نظر گرفتن این نکته که حدود ۷۰ درصد وسعت ایران را مناطق بیابانی، زمین های پست و اراضی لم یزرع تشکیل می دهد، می توان نتیجه گرفت که شرایط اقلیمی و جغرافیایی حاکم بر کشور ما زمینه بسیار مناسبی را برای ایجاد و گسترش صنعت پرورش شترمرغ در اکثر نقاط کشور فراهم آورده است و با اتخاذ تدابیر صحیح و تصمیمات مناسب، می توان نهایت بهره برداری را از این شرایط ایده آل به عمل آورد و حتی زمینه را برای صادرات فرآورده های حاصل از این حیوان به کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس که متقاضیان عمده این محصولات هستند، فراهم کرد.

شترمرغ بزرگ ترین پرنده در دنیا است که به علت داشتن بدن بزرگ و نیز بال های رشد نیافته توانایی پرواز ندارد. زیستگاه اصلی این حیوان مناطق خشک و بی آب و علف آفریقا است. در گذشته های دور قسمت هایی از جنوب غربی آسیا مانند فلسطین، ایران و صحرای عربستان نیز زیستگاه شترمرغ بوده اند. وزن این حیوان در نژادهای بزرگ حداکثر ۲۰۰ کیلوگرم و در نژادهای متوسط ۱۱۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم و بلندای قامت آن بر حدود ۳ متر بالغ می شود. تخم  شترمرغ نیز در نوع خود بزرگ ترین تخم در دنیا است و وزن آن تا ۲۲۰۰ گرم و به ندرت ۲۳۰۰ گرم می رسد. این پرنده در شرایط مناسب سالانه بیش از ۵۰ و حتی بیش از ۱۰۰ تخم می گذارد. ضخامت پوسته تخم ۲ الی ۳ میلی متر و استحکام آن بسیار بالا است، به طوری که یک انسان بالغ می تواند به روی آن بایستد بدون اینکه پوسته آسیبی ببیند.

تخم ها ی شترمرغ برای مصارفی غیر از جوجه کشی نیز می تواند به کار برود (البته این کار در حال حاضر در ایران مقرون به صرفه نیست). تخم شترمرغ از نظر طعم شبیه به تخم مرغ بوده و به همان روش های متداول طبخ می شود. گفته می شود تخم شترمرغ نسبت به تخم مرغ دارای خواص غذایی بیشتری است به طوری که مصریان باستان از تخم های این حیوان برای مصارف دارویی استفاده می کردند. عسلی شدن تخم شترمرغ تقریباً ۴۵ دقیقه و سفت شدن آن به یک ساعت و نیم زمان نیاز دارد. با یک تخم شترمرغ می توان از یک دو جین مهمان به وسیله خاگینه پذیرایی کرد. تخم این حیوان کاربردهای دیگری نیز دارد: نقاشی و یا حکاکی روی پوسته تخم ها آنها را به اشیاء تزئینی و حتی هنری بسیار جذاب تبدیل می نمایند.

گوشت شترمرغ در گروه گوشت های قرمز طبقه بندی می شود و مزه آن شبیه به گوشت گوساله است. با وجود این، به طور چشمگیری ترد بوده و یکی از کم چربی ترین و سالم ترین نمونه های گوشت قرمز در دسترس است. یکی از نکات بسیار جالب در مورد این نوع گوشت قرمز این است که کلسترول آن حتی از گوشت مرغ هم پایین تر است. با توجه به جدول ۲ ویژگی های گوشت استثنایی در مقایسه با گوشت برخی از حیوانات و پرندگان ذکر گردیده است.

خصوصیات منحصر به فرد گوشت شترمرغ سبب شده است بسیاری از کسانی که به علت بیماری از مصرف گوشت قرمز محروم و یا محدود شده اند با خیال آسوده آن  را با مشورت پزشک خود مصرف نمایند.


چرم شترمرغ امروزه به عنوان باارزش ترین محصول این حیوان مورد توجه است به طوری که با توجه به بررسی های به عمل آمده در سال ۱۹۹۲ بیش از ۶۰ درصد درآمد حاصل از فروش تولیدات شترمرغ در آفریقای جنوبی، از محل فروش پوست و چرم این حیوان بوده است.

از پوست شترمرغ چرمی با کیفیت بالا و قابل قیاس با چرم تمساح به دست می آید. چرم این پرنده معمولاً نازک و بسیار قابل انعطاف بوده و وجه تشخیص آن وجود نقاط مربوط به فولیکول های ساقه پر بر روی سطح آن است. این چرم دوام بسیار زیادی داشته و نسبت به چرم تمساح از مقاومت بیشتری در مقابل آب برخوردار است. این محصول یکی از لوکس ترین و مرغوب ترین محصولات چرمی دنیاست که از نظر شکل ظاهری منحصر به فرد و بی رقیب است. نوع دیگر چرم تولید شده از شترمرغ چرم پوست ساق پای حیوان است. این چرم از صفحات فلس مانندی که شبیه به پوست خزندگان است تشکیل شده که زیبایی آن  را دوچندان کرده است.

از دیگر محصولات تولید شده توسط شترمرغ می توان به پرهای آن اشاره کرد. هر شترمرغ تقریباً ۲۴ شاه پر بزرگ و زیبا روی بال خود دارد که پس از رسیدن به سن بلوغ و در شرایط آب و هوایی مساعد می توان هر ۸ ماه یکبار آنها را چید. این پرها غالباً برای تزئین لباس های مد روز و دکوراسیون به خصوص در صحنه های تئاتر استفاده می شود. در ایران از این پرها در مراسم مذهبی محرم و برای تزئین علامت، به فرم های ساده یا رنگ آمیزی شده استفاده می کنند و همه ساله تقاضای فراوانی برای این محصول وجود دارد. پرهای دیگر که از کیفیت پایین تری برخوردارند به دلیل داشتن خواص الکترواستاتیک (جذب ذرات ریز به وسیله الکتریسیته ساکن) در ساخت گردگیر های طبیعی کاربرد دارد.

شترمرغ های بالغ در ناحیه زیر شکم خود دارای لایه ای ضخیم از چربی هستند که نقش سپر حرارتی، محافظ فیزیکی و منبع ذخیره انرژی را برای آنها ایفا می کند. چربی تشکیل دهنده این لایه به علت داشتن خاصیت جذب سریع توسط پوست انسان و نیز افزایش سرعت ترمیم پوست در ترکیب برخی از کرم های آرایشی، شامپوهای گران قیمت و نیز تعدادی از پمادهای سوختگی و دارو به کار می رود و مشتریان خاص خود را در بازارهای جهانی دارا است.

در بعضی از نقاط دنیا، از ژلاتین استخراج شده از استخوان شترمرغ در ساخت جداره کپسول های دارویی استفاده می شود.



در برخی منابع از امکان پیوند قرنیه چشم و حتی تاندون های پای شترمرغ به انسان نام برده شده است که گزارش مستدلی از این مورد وجود ندارد و نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه است.

همان طور که ملاحظه شد خصوصیاتی چون سرعت و تیراژ بالا در تولیدمثل، ویژگی های منحصر به فرد محصولات تولید شده و نیز سازگاری با شرایط سخت آب و هوایی، شترمرغ را حیوانی بسیار سودمند با راندمان تولید بالا مبدل ساخته است و آن  را نسبت به سایر دام های پرورشی، کاملاً متمایز نموده است.

با توجه به موارد فوق در راستای افزایش بازدهی صنعت دامپروری و کاهش نیاز سالیانه به واردات گوشت قرمز از خارج این صنعت نوظهور و سودآور نیازمند توجه بیشتر مسئولان در زمینه های زیر است:

۱) ایجاد تسهیلات به منظور احداث و راه اندازی مزارع صنعتی پرورش شترمرغ در سراسر کشور با هدف تولید انبوه و کاهش قیمت تمام شده برای تولیدکننده. در نتیجه این فرآیند، فرآورده های شترمرغ به طور انبوه تولید شده، در سطح جامعه عرضه گردیده و در دسترس عموم قرار خواهند گرفت.

۲) ایجاد صنایع تبدیلی و جانبی مورد نیاز از جمله کشتارگاه صنعتی ویژه شترمرغ، کارخانه فرآوری چرم و...

۳) ایجاد بسترهای مناسب جهت تحقیق و پژوهش در زمینه های مختلف پرورش و بیماری های شترمرغ به منظور افزایش کارآیی و نیز توسعه این جنبه نوین و پر سود صنعت دامپروری.

۴) اطلاع رسانی مناسب در مورد این حیوان، محصولات آن و ویژگی های آنها از سوی رسانه های جمعی، مانند تلویزیون و روزنامه ها به منظور فرهنگ سازی و ارتقای سطح اطلاعات جامعه در این خصوص. همچنین ایجاد علاقه و انگیزه در مردم جهت مصرف این محصولات.